Μνημειακή Αρχιτεκτονική και Γλυπτική

prevnext

Με την κατάκτηση της Κρήτης το 1211 η Βενετία κατέστησε το Χάνδακα (Ηράκλειο), που μετονόμασε σε Candia κέντρο της εξουσίας της στο νησί που έλαβε το όνομα Regno di Candia (Βασίλειο της Candia). Η σημασία της πόλης για τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία είναι προφανής: υπήρξε η πρώτη θέση που κατέλαβε και η τελευταία που εγκατέλειψε, έπειτα από λυσσαλέα αντίσταση, στα χέρια των Οθωμανών, μετά από τέσσερις αιώνες (1669). Η εντυπωσιακή οικονομική, δημογραφική και οικιστική ανάπτυξη που ακολούθησε τη βενετική κατάκτηση μετέτρεψε την πόλη από μικρό βυζαντινό επαρχιακό λιμάνι σ’ ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά κέντρα της Μεσογείου.

Η διοικητική υπαγωγή της Κρήτης στη Γαληνοτάτη Δημοκρατία δεν στάθηκε ικανή να αποκόψει τους ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς των κατοίκων της με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η οποία, στη συνείδηση του τοπικού στοιχείου, ταυτιζόταν με την ορθοδοξία. Οι επίμονες προσπάθειες των Βενετών να επιβάλουν περιορισμούς στη θρησκευτική ελευθερία ενίσχυε περισσότερο την προσήλωση των ντόπιων στη βυζαντινή παράδοση. Ωστόσο τα νεωτεριστικά στοιχεία που εισήγαγαν οι κατακτητές δεν μπορούσαν ν’ αφήσουν ανεπηρέαστη όχι μόνο την αστική τάξη, αλλά και ευρύτερα κοινωνικά στρώματα.

Μετά από δυο αιώνες αποτυχημένων επαναστατικών κινημάτων, οι Κρητικοί άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι η κατάλυση της βενετικής κυριαρχίας στο νησί ήταν αδύνατη. Η περίοδος ηρεμίας που ακολούθησε την «αποστασία του Αγίου Τίτου» (1363-1366) επέτρεψε την προσέγγιση των δυο στοιχείων. Ωστόσο η εμμονή της Βενετίας να επιβάλει την Ένωση των δυο Εκκλησιών έφερε νέα αναταραχή. Η συνείδηση της κοινής καταγωγής, της γλώσσας και του δόγματος λειτουργούσε ως ισχυρός δεσμός με τους υπόλοιπους πληθυσμούς της βυζαντινής αυτοκρατορίας, που ενίσχυε την πεισματική αντίσταση των Κρητικών στην προσπάθεια αφομοίωσής τους με τους καθολικούς.

Η κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με την Άλωση της Πόλης το 1453 οδήγησε στη σταδιακή αποδέσμευση των κρητικών από την ιδεολογική κηδεμονία της. Αν και οι μνήμες δεν έσβησαν, σύντομα έγινε αντιληπτό ότι Βενετοί και Κρητικοί είχαν ν’ αντιμετωπίσουν μια κοινή απειλή, την κατακτητική διάθεση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Για πρώτη φορά ο ντόπιος πληθυσμένος ένιωσε προστατευμένος κάτω από τη σημαία του Αγίου Μάρκου και ξεπερνώντας διαφορές και προκαταλήψεις κατάφερε να συγκεράσει τα νεωτεριστικά στοιχεία της Δύσης με τις αξίες της βυζαντινής παράδοσης, σ’ ένα δημιουργικό αμάλγαμα, που εκφράστηκε με τρόπο μοναδικό μέσα από την τέχνη και την αρχιτεκτονική.